Eksport rosyjskiego gazu rurociągami z minionej epoki biegnącymi przez Ukrainę został wstrzymany w Nowy Rok, co oznaczało koniec dziesięcioleci dominacji Moskwy nad europejskimi rynkami energii. Gaz płynął przez Ukrainę pomimo prawie trzech lat wojny do 1 stycznia, kiedy Ukraina odmówiła odnowienia umowy tranzytowej.
Szeroko oczekiwane wstrzymanie nie wpłynie na ceny dla konsumentów w Unii Europejskiej – w przeciwieństwie do 2022 r., kiedy spadające dostawy z Rosji doprowadziły do rekordowo wysokich cen, pogłębiły kryzys kosztów utrzymania i uderzyły w konkurencyjność Wspólnoty.
Pozostali nabywcy rosyjskiego gazu z Ukrainy w UE, tacy jak Słowacja i Austria, zorganizowali alternatywne dostawy, podczas gdy Węgry będą nadal otrzymywać rosyjski gaz za pośrednictwem rurociągu TurkStream pod Morzem Czarnym. Jednak Naddniestrze, oderwany prorosyjski region sąsiadującej z Ukrainą Mołdawii, również zależny od przepływów tranzytowych, musi borykać się z odcięciem dostawy ogrzewania i ciepłej wody do gospodarstw domowych, co nastąpiło w środę (01.01) rano. Lokalna firma energetyczna Tirasteploenergo wezwała mieszkańców do ciepłego ubierania się, wieszania koców lub grubych zasłon na oknach i drzwiach balkonowych oraz korzystania z grzejników elektrycznych.
Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski, pisząc na swoim koncie w aplikacji Telegram, poinformował, że koniec tranzytu gazu przez jego kraj do Europy jest „jedną z największych porażek Moskwy” i wezwał Stany Zjednoczone do dostarczania większej ilości gazu do Europy. – Im więcej będzie na rynku od prawdziwych partnerów Europy, tym szybciej przezwyciężymy ostatnie negatywne konsekwencje europejskiej zależności energetycznej od Rosji — napisał, dodając, że „wspólnym zadaniem” Europy będzie teraz wspieranie Mołdawii „w tym okresie transformacji energetycznej”.
Komisja Europejska poinformowała, że UE przygotowała się na odcięcie dostaw rosyjskiego gazu.
Rosja i były Związek Radziecki spędziły pół wieku na budowaniu znaczącego udziału w europejskim rynku gazu, który w szczytowym okresie wynosił około 35 proc.. Jednak UE zmniejszyła zależność od rosyjskiej energii od początku wojny na Ukrainie, kupując więcej gazu przesyłanego rurociągami z Norwegii i LNG z Kataru i Stanów Zjednoczonych. Ukraina, która odmówiła przedłużenia umowy tranzytowej, powiedziała, że Europa już podjęła decyzję o rezygnacji z rosyjskiego gazu.
Po tej decyzji Ukraina straci do 1 mld dolarów rocznie na opłatach tranzytowych z Rosji. Aby zrównoważyć skutki, od środy czterokrotnie podniesie taryfy za przesył gazu dla krajowych odbiorców, co może kosztować krajowy przemysł ponad 1,6 mld hrywien (38,2 mln dolarów) rocznie. Gazprom straci blisko 5 mld dolarów na niezrealizowanych z EU umowach na sprzedaż gazu.
Rosja wysłała około 15 mld m3 gazu przez Ukrainę w 2023 r., w porównaniu z 65 mld m3, gdy ostatni pięcioletni kontrakt rozpoczął się w 2020 r.